Нұрмағанбетов Мерген

  Ақпан айының 25 күні Ақтөбе облысы Байғанин ауданы, Ебейті ауылында туған. 11 сынып оқушысы. 2015 жылы Абай, Шәкәрім,Махамбет оқуларының  аудандық кезеңінде «Жүйріктен жүйрік озар жарысқанда» бағыты бойынша I –орынмен, 2016 жылы  осы  байқаудың  бас жүлдесімен марапатталды. 2016 жылы Жалпы білім  беру ұйымдарының оқушылар арасында  XII республикалық Абай оқуларында көрсеткен белсенділігі  мен қол жеткен ерекше жетістіктері үшін марапатталды. 2017 жылы Республикалық «Ақберен» байқауының облыстық кезеңіне қатысып, қазақ халқының рухани мұраларына деген сүйіспеншілігін жоғары дәрежеде көрсете білгені үшін   II- орынмен  марапатталды.


Адамзаттың алыбы  ұлы Абайға

Қазақта танымайды Абайды кім?
Халқымен бірге тартқан талай мұңын.
Тарқатып мен айтпасам кім айтады?
Алпысында қиылған жол айрығың.

Жазушы,ақын,әрі аудармашы,
Тауға да,тасқа соққан заңғар басын.
Болар деп,соқпақ іздеп үміт күтіп,
Сеніммен,сеніп келген таңдарға шын.

Абай –ұлы,данышпан,Абай – дана,
Қара сөзін ұқпассың қалай ғана?
Осындай бетке ұстар ұлығың бар
Жарасып тұр елім-ау шарайнаңа.

Қазағым,Абай сенің қарашығың,
Аласармас асқарың дара шыңың.
Абайдай ұл туар ма бұл заманда?
Халқымен бөлісетін қара суын.

Кешпеген күндері аз мұңсыз қайғы,
Елі үшін жүрегі шын сыздайды.
Кешегі хакім Абай салып кеткен,
Қара өлеңнің бүгіні құнсыздайды.

Білемін қазағымның ақыны көп,
Сөздерінен тұратын атылып оқ.
Бірақ сол көп ақынның ішіндегі
Тең келетін Абайға татыры жоқ.

«Ескендір», «Әзімімен», «Масғұттары»
Қалған жоқ бұл заманда қақсып бәрі.
«Желсіз түнде жарық ай», «Сегіз аяқ»
Осыны жастарымның жақсы ұққаны.


Болашақтан   береді жорық хабар,
Өлең жоқ оныкіндей оңып қалар.
Дархан елдің дарасы,дарынды Абай
Ұлылардың ұлысы болып қалар.                                                                                                                        

Достым сені

Ашу келіп қайнағанда зығырың,
Таба алмайсың адамдықтың жұғынын.
Сезбейсің ғой ертең күліп жүресің,
Достым ,сені ,өкпелетсе бүгінің.

Достым ,сені, өкпелетсе ертеңің,
Ертеңің ол,бір ғажайып ертегің.
Мына өмірге сонда да сен налыма
Арғы күні өсер ,бәлкім, өркенің.

Достым ,сені, өкпелетсе арғы күн
Жапса-дағы келбетіңді арлы мұң.
Сонда да сен алға қарай жүргейсің,
Ұмытасың өткеніңнің барлығын.

Достым ,сені өкіндірсе кешегің,
Басса-дағы бар жүзіңде неше мұң.
Сорлы тағдыр бір өзіңе қарамай,
Қайтер едің төгіп кетсе нөсерін?

Достым, сені өкіндірсе өткенің
Естілмесе үнің,назың,өкпе мұң.
Сонда да сен алға қарай жылжымай,
Бекер болар көз жасыңды төккенің.

Достым ,сені өкпелетсе бұл жалған,
Сен боларсың сонда өмірге шыңдалған.
Сірә,бір күн бақытыңды табарсың,
Құлатса да, санап жүріп мың жардан.
            

Аз ғана шындық

Білемін бізге енді қарамас құт,
Иманды ібіліспен ала қаштық.
Жаныңды жәннат баққа кіргізбейді,
Тәніңді билеп кеткен жалаңаштық.

Сырыңды сыртқа ашқан сайқал кілең,
Көзіммен күнде көрем сайтанды мен.
Тапшылықтың болмауы аздырды да,
Жақсылықтың орнауы байқалды кем.

Баяғы басын тігер батыр қайда?
Батпанын бәлелерге батырмай ма?
Құлдары құлшылығын етіп жүрсе,
Құдайым құт-береке татырмай ма?

Тежеусіз тыя алады нәпсіңді кім,
Ұлғайып ауру болды, асқынды мұң.
Жаныңда жолбарыстың қайраты жоқ,
Қаныңда сыңсиды кеп қасқырлық үн.

Кер заман буындырды кеңірдектен,
Жарасын жеңіл-желпі желімдеткен.
Жарлы болсаң жаныңа жуымас жан,
Биік болу керек қой шенің көптен!

Жауыздықтан жасалған ойың жаман,
Арамдықпен ағады бойыңда қан.
Не бір түрлі сұмдықтар жатыр екен,
Әлі күнге нүктесі қойылмаған.

Тұрса да бағынбаған сын алда мың,
Ажал келсе бәрібір шығар жаның.
Ұмытпа тәубең менен иманыңды,
Бәрі де тек қолында бір Алланың!

                                                         
Назарбаевқа тілек

Армысың, ата қыран Назарбаев,
Жырымды жаңа тілек ғазалдай ұқ.
Бағың жанып тұрғанда еліңменен,
Жаныңды жалмамасын ажал ғайып.

Саумысың, нар тұлғалы, Нұрсұлтаным,
Алдыңнан арайланып күлсін таңың.
Ауырма, аман жүргін елің үшін,
Жойылып денеңдегі мың сырқауың.

Бармысың, бақытымыз Әбішұлы,
Қазақтың бар әлемге таныс ұлы.
Жарқырап жұлдызындай жанып тұрсың,
Еліңнің ерек туған бағы сынды.

Мен сізді асқар шыңға теңеп келем,
Басыңды ақша бұлттар өбектеген.
Қазақтың бәрі саған сеніп отыр,
Еңкейген қарттары да бөбекпенен.

Болсыншы қазақ десе күшің керім,
Еліңнің еңсесін бір түсірмегін.
Сирияның сұмдықтарын көрсетпегей,
Болмасын бір шикілік ісіңде мін.

Еліріп шулап елдің кетпей іші,
Алдыға адыммен нық беттейікші.
Орыстың отарында қалдырмағын,
Қытайдың құрбаны боп кетпейікші!

АҚШ-тың азуынан аман қалдыр!
Батыстың бүлігінен қараң қалдыр!
Халқыңның тілегі де осы болар,
Мың шүкір дәл осындай заманға бұл.



***

Азабыңның артып тастап ауырын,

Маған несін өкпелейсің бауырым.

Бұл күндері бұл жүрегім білмейді

Досы да кім, жауы кім.

 

Төбемнен бір топ еткенде тосын жай,

Кешірерсің ойға қалдым осындай.

Сенің маған жаның ашып жатқан жоқ

Қалдың ау деп қосылмай.

 

Есепсіз елеңдетті елес ару,

Оңай ма кете салу,келе салу.

Жүрегіңнің жүрегін өзге адамға

Қиын- ау бере салу.

 

Қам жемегін қасқиды-ау деп, жылады-ау

Тірі болсам тізе де тік тұрар-ау

Бұл тағдыр ғой,бұл тағдыр ғой сондықтан

Бір адамның жүрегінде екі адам,

Өмір сүру мүмкін емес шығар-ау.

 

Көкке қара сол баяғы сол ай-ғой,

Санамды да сан-мың түрлі орайды ой.

Мен өзгемен, сен онымен бақытты

Олай деме, десем дағы солай-ғой.

 

                          ***

Көктем сен келгеніңде

Көңіл күй жоқ болды  ғой менде мүлде

Сезімге ұйып жанарым жасқа толып,

Езу жиып күтпедім ең кемінде.

Құлардай боп құлдырап тұрдым әзер

Құзар-құзар шыңдардың ернеуінде,

Табан асты тас жүрек боп барамын

Тағдырымның төзгісіз тергеуінде,

Жалқау болдым, бірақ та жасқанбаймын

Жеңілгенім білмеймін жеңгенімбе,

Қарасар деп келемін құдай өзі

Жарасар жоқ қылығым ерге мүлде,

Мойымайтын жан едім мойным қатты

Мойынұсынып барады Мергенің де,

Айлығымды азайтпа өлең дейтін

Қайғы-мұңды қоса алып келгеніңде.

            ***

Адамдар жүреді сөз қыла
Ойымнан өлеңім оздыма
Мен сені сүйемін шынымен
Сен олай қарама көз жұма.

Әр сөзге береді жұрт ере
Мен үшін орының бір төбе
Мен оңай беріле қоймаймын
Сен олай қолыңды сілтеме.


Кездессе шыдайсың неге де
Әлде сен босағың келеме
Аузына  келгенін айтсыншы ел
Сен оны елеме.

Оталса ойымның орманы
Сен болшы сезімнің қорғаны
Мен сені сүйемін шынымен
Сен соны түсінсең болғаны.

  
Алып кетемін мен сені

Кетпеші менен жырақтап,
Дейсің бе өзге ұнат,тап.
Алып кетемін мен сені,
Бұйырмай қалса бірақ бақ.
Сенбеймін енді сөзге де,
Кетпеймін енді өзгеге.
Қаламын сенде тұрақтап.

Мен болам әлі-ақ мекенің,
Жүрекке тұмар етемін.
Қатырмай миын шекенің,
Көп сөзді жаным қаламай
Мен сені алып кетемін.

Сырыңды маған ақтарма,
Жалғыз жүр мейлі бақтарда,
Атыңды жазып ақ қарға
Мен сені алып кетемін,
Бейтаныс,басқа жақтарға.

Жанымды менің сез деме,
Сынаққа шыдап төзгенде.
Жүресің әлі-ақ өзге елде,
Мен сені алып кетемін,
Уақыты келген кездерде.

Жүрсең де мені аңсамай,
Күттірші мейлі қаншама ай?
Іздейді сені жан сарай,
Мен сені алып кетемін,
Дәл солай,жаным,дәл солай.

Естисің бе сен мені,
Жүректің іңкәр тұрғыны.
Арнадым саған жырды ұлы,
Шыдатпай сезім құрғыры.
Алып кетемін мен сені,
Алып кетемін бір күні.


Сонда да сүйем

Құласам қанша құздардан,
Тайғанап жүріп мұздардан.
Сонда да саған жүз барғам,
Сонда да сені қызғанғам.
Сонда да маған қарамай,
Сонда да жаның мұз болған.
Сонда да сені сүйемін,
Сонда да сенсің ізгі арман.
Сонда да менің қалауым,
Сонда да жаным сіз болған.

Есімде саған барғаным,
Ұнатып сөз де салғаным.
Ұттырып уақыт таңдарын,
Күттіріп мені қойғаның.
Ұқтырып сезім заңдарын,
Мықты қып мені алғаның
Сонша күн мені сабылтып,
Моншағым көзден тамғанын.
Сонда да маған қарамай,
Сонда да мені алдадың.
Сонда да сені сүйемін,
Сонда да сенсің арманым.

                    

Қазіргі ой

Білемін мендік жағдай қиындайды,
Жанарға жүзге күлкі жиылмайды.
Сезім деген бір биік шың емес пе,
Сезінбеген жандарға бұйырмайды.

Алдыңда көрсетпестен бөтен істі,
Арпалысып азаппен кетем ішкі.
Көзіңде от ойнайды,бақыт болып,
Мен білсем сіздің жағдай өте күшті.

Саған деген сезімім шынында бар,
Сені ойласам мазалап тынымды алар.
Өзгенің құшағында жүргенменен,
Көздерің мені көрсе күлім қағар.

Сарқылса сөнген оттай жүректе үміт,
Тағдырымды тас  тұман түнек қылып.
Қия алмай амалсыз қоштасқан ем,
Ұялмай бақытыңды тілеп тұрып.

Кезінде мына менен жырақта еді мұң,
Сезімді саған ғана тұрақты еттім.
Мен сені от көрдім де жылынып ем,
Сен мені доп көрдің бе бір-ақ тептің.
Мен сонда жылап кеттім.

Кешір деп, келмеймін деп кетіп едің,
Әлі бірақ жете қоймап шетіне мұң.
Сен мені, жаным, дұрыс түсінбедің,
Сол ғана өкінерім!

Сендегі сүю деген сезім өшіп,
Жүрсің-ау қарай алмай көзіме тік.
Бұл күні танымайтын адамдайсың,
Кетті ме сөзім өтіп?

Түндерде түңілместен тұрып едік,
Бақшамызға бақыттың гүлін егіп.
Күзгі рай көңілімізді бұзып кетіп,
Біз бұлай боларын  да біліп едік.

Мен сені түсінбеймін

Бірі бастап жаңадан бірі бітпек,
Шын сезімге қалмағын құнығып тек.
Ұнатып-ап сонан соң жек көрердей,
Сені жаным соншама жын ұрыппет.

Сезімнің басы жалын,шеті мұңды,
Қай жерден байқадың сен кетігімді?
Тіпті мен түк түсінсем бұйырмасын,
Қалап тұрып қаламай кетуіңді?

Сеніп тұрып сезімге нанбай қалу,
Мен үшін маздаған от жанбай қалу.
Жылап алып сонан соң жыртыңдайтын,
Жалмауызды неліктен сомдайды ару?

Күліп тұрып бетіме құшаққа алып,
Бұны ,сірә, жалғанға ұсатпалық.
Себебін айтпай шыңнан құлаттың-ау,
Шырмалған аяғымды тұсап барып.

Басымды бәйгеге сап берер едім,
Жасымда жауапсыз ғой неге менің,
Орнымда болғаныңда егер өзің
Ойланбай қайткеніңді көрер едім?

Жығылып тұрғанымда аяғына
Айтшы жүрек ол мені аяды ма.
Бәрін де баяндап-ақ берер едім,
Тек оралғым келмейді баяғыға.

Әзірге ұйқылы ояу тынышпын мен,
Жалған шығар жанарым жылы күлген.
Білмедім сырың ба әлде сының ба екен?
Түсінбедің ісіңді дұрыс білген.

Қайтесің бәрі енді бекер бөтен,
Жаныңа жолдаған жыр жетер ме кен.
Сүйгенім ештеңе емес мен өзіңді
Мәңгілікке түсінбей өтер ме кем,
Қайтесің енді бәрі бекер бөтен?!
Мейлі

Мейлі мені сөгіңдер,ұрысыңдар,
Құрыса дәл осылай құрысын көл.
Бір Алла өзі маған сыйға берген,
Ал менің тым ерекше жұмысым бар..?

Мейлі мені бөліңдер,ажыратың
Сендер ғой жан сырымды аз ұғатын.
Өшпейтұғын өлеңім аман болса,
Қалдырады бір шетке жазып атын.

Мейлі мені ысырып алалаңдар,
Көрінбес көлеңкемде арманым бар.
Мәңгілікке беймәлім жан сырымды
Мен түсінем,түсінбес ал адамдар.

Мейлі мені көрмеңдер,қарамаңдар,
Өзі келіп жолығар қалағандар.
Ойымда өлең атты өрт жалыным
Қолымда қалам атты ала қанжар.

Мейлі мені қияли деп күлкі қылың,
Көре алмай қыран көкке ұмтылуын.
Шырылдап шыбын жаным тірі жүрсе,
Бір жерді жарып шығар шыншыл үнім.

  

Ардағым-ай,
Бізді аяр бұл дүниеде бар ма құдай?
Сырымды ешкімге де аша алмаймын,
Жырымды жүрмін саған арнап ұдай.

Көріктім-ай,
Сен маған тым ертерек жолықтың-ай.
Саған кеп сезімімді білдіргенде,
Қалам деп ойламап ем тоңып бұлай?

Жарығым-ай,
Сезімнің сергелдеңде қалуын-ай.
Күтер деп ойлап едім көңіл сеніп,
Бітер деп ойламадым бәрі бұлай.

Асау қаным!
Көрмейсің бе үзіліп таса алмауын
Бірде-бір қызды бұлай ұнатпап ем,
Білмедім жанарымның жасаурауын?

Ақылдым-ау,
Махаббат машақатын татырдың-ау.
Теңіз кеп бассадағы жердің бетін,
Сені іздеп жұмыр жүрек жатыр мынау.

Сыншылым-ай,
Қылығы тәтті бірақ қырсығым-ай.
Бір ісін баяндайтын махаббатым
Дыбысын шығармайды тұншығып-ай.

Төзбесеңіз,
Сезімді мен сыйлаған сезбесеңіз.
Бітетін махаббатым емес қой бұл.
Күте тұр біз бір күні кездесеміз!



       ***
Түсіргім келмейді енді еңсемді мың
Жұдырықтай жүрегімнің жеңсем мұңын.
Қайтадан сезімімді қайтарар ма ең?
Алдыңа тағы сенің келсем ,күнім!

Кетер-ем,кетер едім бірақ сенен
Алыстап бақыт дейтін жырақ кемем.
Оның да сезімі бір оянар деп
Соңыңда сүйсеңші деп жылап келем.

Білемін тағдырымнан теріс кеттім,
Ендігі мендік оймен келіспек кім?
Күю,сүю,қайғыру, шын ұнату,
Осының барлығын да сен істеттің.

***
Тұралаған тұрмыстың күйі мынау,
Сүріну сынақтардан жиі құлау,
Көңілімді қажытқан күйбең тірлік,
Күл боп неге кетпедің күйігім-ау?

Жүрген жоқ ешкім мені разы қылып,
Әйтеуір беріп жүр ғой жыр аз үгіт.
Енді бастай бергенде белді буып,
Беті қайтып қалды ма біраз үміт?

Жалығып жай күндегі жағдаяттан,
Дұшпан түгіл досым да шалды аяқтан.
Тағдыр деген өмірдің бөлшегі ме?
Жарқырап бір тұрмайды таңдай атқан.

Кілең бір ортасында күлегештің,
Жарқырап бір жыламай жүреді ешкім.
Әйтеуір жақтырмайды үнін білем,
Ит секілді үп-үлкен үрегештің.


***
Өкпе мен өкінішін жұтып әрең,
Менімен мұңайғандай бүкіл әлем.
Күз деген жылытпайды сыз денемді
Мынандай ауырлықтан құтылар ем.

Таңдырып түсіндірмек бізге нені,
Елітіп,ерітпейді-ау мұз денені.
Адамдар мұңаюда,ағаштар да,
Өйткені тағы да күз келеді.

Дерттерге дауа болмай дәруіштен,
Жұқарып,жүйке тозып жанып іштен.
Сары күз жаймен келе бастағаннан
Бәріміз қиялдаймыз сағынышпен.


***
Есімің естілгенде елең қылып,
Жасырмап ем сырымды сенен бүгіп.
Жатпен бірге жарасып кеттің бе екен,
Әттең, саған түспеді менен құрық.

Кет дедің,кетем дедің қуғың келді,
Қуғың келді бұл жүрек қуғын көрді.
Тұман болса тоқтамай жарып шығып,
Кінәм болса алдыңда жуғым келді.


                                                           










Ұялшақ мұң

Себебі болып жүрген қиял шақтың,
Сен бүгін қайда кеттің ұялшақ мұң?
Телміртіп терезеге екі көзді,
Неліктен неге мені жиі аңсаттың?

Сен менің жырларымның арқауысың,
Өзіңмен өксіп шерім тарқауы шын.
Кейде сен бір толағай еңбек болдың
Жанын сақтап жүретін жалқау үшін.

Белгісіз келер шағың күнің жұмбақ
Тұрасың ұйқылы ояу түнімді ұрлап.
Өз жанымды бастырылса өзге мұңға
Апыр-ай, саған қалай ұрындым,қап!

Ұялшақ мұң ,қайдасың келші маған,
Сен келсең қағазға мұң шертіп алам.
Біртүрлі бейімделіп қалғанмын ба
Мұңсыз жүрген секілді ерсі маған.

Себебі болып жүрген қиял шақтың
Сен бүгін қайда кеттің,ұялшақ мұң.
Өзіңді өзгелерге көрсете алман,
Ұялшақ мұң,қайтейін,ұялшақпын.